ویروس ابولا چیست؟

ویروس ابولا موجب بروز بیماری جدی و حادی می شود که در صورت عدم درمان اغلب مرگ را در پی دارد. EVD برای اولین بار در سال ۱۹۷۶، با شیوع همزمان در نیوزلند (سودان جنوبی) و یامبوکو (جمهوری دموکراتیک کنگو) پدیدار شد. مورد اخیر، در روستایی در نزدیکی رودخانه ابولا رخ داد که نام این بیماری نیز از آن گرفته شده است.

همه گیری ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ این بیماری در غرب آفریقا، بزرگ‌ترین شیوع آن از زمان کشف این ویروس در سال ۱۹۷۶ بود. شیوع این بیماری در گینه آغاز شد و سپس از مرزهای زمینی به سیرالئون و لیبریا انتقال یافت. شیوع فعلی آن در جمهوری دموکراتیک کنگوی شرقی در سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، با دربرداشتن تأثیرات منفی بر فعالیت های سلامت عمومی بسیار پیچیده است.

خانواده ویروس فیلوویریده شامل سه جنس است: کواویروس، ویروس ماربورگ و ویروس ابولا. در جنس ویروس ابولا شش گونه شناسایی شده است: زئیر، بوندیبوگیو، سودان ، جنگل تائی، رستون و بومبالی. این ویروس موجب همه گیری اخیر در جمهوری دموکراتیک کنگو و همه گیری غرب آفریقا در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ شده‌ است.1
 

ویروس ابولا چه علایمی دارد؟

علایم این بیماری در همه بیماران یکسان نیست.

پژوهشگران هنوز نمی‌دانند چرا تعدادی از افراد پس از ابتلا به این بیماری بهبود می‌یابند و برخی دیگر کشته می‌شوند.

به هر حال می‌توان گفت پاسخ ایمنی بیمارانی که در اثر ویروس ابولا کشته می‌شوند، چندان قوی نیست.

در چند روز اولی که انسان به ویروس آلوده می‌شود، تب بالا، سردرد، درد عضلات، دل درد، اسهال و خستگی بروز می‌کند.

بعضی از بیماران در این مرحله دچار گلودرد، سکسکه، قرمزی و خارش چشم، بثورات پوستی، اسهال خونی و استفراغ خونی می‌شوند.

با گذشت یک هفته از آلودگی، درد قفسه سینه، شوک و مرگ اتفاق می‌افتد. بعضی از بیماران در این مرحله کور شده و خونریزی می‌کنند.2

راه انتقال ابولا

ویروس از طریق تماس مستقیم پوست آسیب دیده، غشاهای مخاطی در چشم، بینی یا دهان به موارد زیر منتقل میشود:

مایعات بدن مثل ادرار، بزاق، عرق، مدفوع، استفراغ، شیر مادر و مایع منی و یا تماس با خون فرد مبتلا یا فوت شده بر اثر بیماری ابولا

وسائل مثل لباسها، ملافه ها، سر سوزن و تجهیزات پزشکی آلوده با فرد بیمار یا فردی که بر اثر بیماری ابولا مرده است

تماس با خفاش میوه و یا میمونهای آلوده

مایع منی فرد بیماری که بهبود یافته است (از راه دهان یا واژن یا مقعدی). ویروس میتواند در مایعات خاصی از بدن ازجمله مایع منی باقی بماند حتی اگر این افراد دیگر علائمی نداشته باشند ولی در مورد انتقال از مایعات واژن گزارشی دریافت نشده است.

ویروس میتواند بعد از عفونت حاد در قسمتهایی از بدن که از نظر ایمنولوژیکی ویژه هستند باقی بماند. مناطقی که از سیستم ایمنی محافظت میشوند مثل قسمت داخلی چشم ، جفت و سیستم عصبی مرکزی به ویژه مایع مغزی نخاعی.

این ویروس میتواند در سطوح خشک مثل میزهای دارای گرد و خاک و رومیزی ها برای ساعتها زنده بماند. در مایعات بدن مثل خون، ویروس میتواند تا چند روز در دمای اتاق زنده بماند. تمیز کردن با مواد ضدعفونی کننده باید با استفاده از دزانفکتانهای بیمارستانی انجام بگیرد.3
 

نحوه بیماریزایی ویروس ابولا

بیماریزایی با این ویروس بسیار نادر است ولی در صورت وقوع میتواند کشنده باشد. بهبود از این بیماری بستگی به سیستم ایمنی فرد دارد. ویروس از طریق خون یا مایعات آلوده با سطوح مخاطی یا پوست آسیب دیده فرد سالم وارد بدن میشود. در ابتدای ورود در سلولهای منوسیت و ماکروفاژهای خونی و دنریتیت سلها تکثیر میکند و انتشار ویروس به سرتاسر بدن از طریق سیستم لنفوئیدی را آسان میکند.

سلولهای دیگر به طور ثانویه آلوده میشوند و ویروس به سرعت در سلولهای کبدی و اندوتلیال سلها و بافت اپیتلیال رشد میکند. ماکروفاژهای آلوده به ویروس مسیر ایجاد لخته خون و مهار ضد انعقادها را فعال میکنند. این باعث میشود که لخته های کوچک خون در رگها تشکیل شود.

تقریبا تمام پروتئینهای ایجاد لخته در خون و پلاکتها مصرف میشوند. این باعث ایجاد خونریزی داخلی میشود که در نهایت به نقص کارکرد اندامهای داخلی ختم میشود.2
 

تشخیص ابولا

تشخیص ابولا با دو روش انجام پذیر است:
 
روشهای غیر اختصاصی
در این روش از آزمایش روی فاکتورهای خونی میتوان به وجود بیماری ابولا شک کرد که شامل: کاهش گلبولهای سفید یا لکوپنی، کاهش پلاکتها یا ترومبوسایتوپنی، ترانس آمینیت یا افزایش سطح آنزیمهای آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز، اختلالات کوآگولاسیون مثل PT, PTT ، اختلالات کلیوی مثل پروتئین در ادرار
 
روشهای اختصاصی
در این روش تشخیص ویروس با کمک جداسازی ویروس، تعیین ژنوم ویروس و یا تشخیص آنتی بادی ضد ویروس در نمونه خون بیمار انجام میگیرد. جداسازی ویروس از طریق کشت سلولی و مشاهده ویروس زیر میکروسکوپ الکترونی، تعین RNA ویروس توسط روش PCR و تعیین آنتی بادی توسط الایزا بسیار موثر است. تعیین آنتی بادی IgM و اندازه گیری تیتر آنتی بادی IgG از دو نمونه متفاوت از یک فرد به فاصله 1 هفته انجام میگیرد. البته با روش میکروسکوپی نمی‌توان بین انواع فیلوویروس را از هم افتراق داد.3

ویروس ابولا چگونه درمان می‌شود؟

مراقبت های حمایتی – جبران آب یا مایعات ازدست‌رفته با استفاده از مایعات خوراکی یا داخل وریدی – و درمان علائم خاص در افزایش میزان زنده مانی مؤثر است. هنوز هیچ گونه درمان اثبات شده ای برای EVD وجود ندارد. با این وجود هم اکنون طیف وسیعی از درمان های بالقوه از جمله فرآورده های خونی، درمان های ایمنی و داروهای درمانی در حال ارزیابی هستند.

اولین کارآزمایی کنترل تصادفی چند دارویی برای ارزیابی اثربخشی و ایمنی داروهای مورد استفاده در درمان بیماران ابولا، تحت چارچوب اخلاقی که با مشورت متخصصان این زمینه و جمهوری دموکراتیک کنگو تنظیم شد، درهمه گیری ابولا در سال ۲۰۱۸-۲۰۱۹ در جمهوری دموکراتیک کنگو انجام شده است.

زنان باردار و شیرده مبتلا به ابولا، مانند سایر افراد باید از مراقبت های حمایتی اولیه برخوردار شوند. به همین ترتیب درمان آزمایشگاهی نیز باید با همان شرایطی که برای افراد غیر باردار ارائه می شود، صورت گیرد.1
 

پیشگیری و کنترل ویروس ابولا

کنترل مؤثر همه گیری به اعمال مجموعه ای از اقدامات، از جمله مدیریت پرونده، نظارت و ردیابی تماس، خدمات آزمایشگاهی مناسب، دفن ایمن و بسیج اجتماعی متکی است. مشارکت اجتماعی کلید کنترل موفقیت آمیز شیوع بیماری است. افزایش آگاهی از عوامل خطر عفونت ابولا و اقدامات محافظتی (از جمله واکسیناسیون) که افراد می توانند انجام دهند، راهکار مؤثری برای کاهش انتقال به
 
انسان است. پیام های کاهش خطر باید روی چندین عامل تمرکز داشته باشد:

کاهش خطر انتقال حیات وحش به انسان از طریق تماس با خفاش های میوه خوار آلوده، میمون، شامپانزه، شاخ درازان و خارپشت جنگلی و مصرف گوشت خام آن ها. رسیدگی به حیوانات باید با دستکش و سایر لباس های محافظ صورت گیرد. محصولات حیوانی (خون و گوشت) باید قبل از مصرف کاملاً پخته شوند.

کاهش خطر انتقال انسان به انسان از راه تماس مستقیم یا نزدیک با افراد مبتلا به علائم ابولا، به ویژه با مایعات بدن آن ها. در هنگام مراقبت از بیماران باید از دستکش و تجهیزات محافظ شخصی مناسب استفاده شود. شست و شوی منظم دست ها پس از معاینه ی بیماران در بیمارستان و همچنین بعد از مراقبت از بیماران در خانه الزامی است.

اقدامات مهار همه گیری، شامل دفن ایمن و محترمانه اجساد، شناسایی افراد در تماس با فرد مبتلا به ابولا و پایش سلامتی آن‌ها به مدت ۲۱ روز، اهمیت جداسازی افراد سالم از بیماران به منظور جلوگیری از گسترش بیشتر و اهمیت بهداشت خوب و حفظ یک محیط تمیز.

کاهش خطر احتمال انتقال جنسی؛ طبق توصیه های WHO بر اساس تجزیه و تحلیل بیشتر تحقیقات در حال انجام و شواهد گروه مشاوره WHO در مورد واکنش به بیماری ویروس ابولا، مردان بهبود یافته از EVD تا ۱۲ ماه پس از شروع علائم و یا منفی شدن آزمایش مایع منی آن ها از نظر ویروس ابولا برای دو بار، در مورد بهداشت و روابط جنسی امن‌تر عمل کنند. باید از تماس با مایعات بدن خودداری شود و توصیه می شود شستشو با آب و صابون صورت گیرد. WHO توصیه ای مبنی بر جداسازی بیماران مرد یا زنی که آزمایش خون آنها برای ویروس ابولا منفی است و در حال گذراندن دوره ی نقاهت هستند، ندارد.

کاهش خطر انتقال از مایعات و بافت های مرتبط با حاملگی؛ زنان بارداری که از بیماری ابولا جان سالم به در برده اند، برای دستیابی به معاینات مداوم مراقبت های قبل از زایمان (ANC)، رسیدگی به هرگونه عوارض حاملگی و رفع نیاز به مراقبت های جنسی و تولید مثل و زایمان به روش ایمن، نیازمند حمایت اجتماعی هستند. این امر باید با مشارکت متخصصان مراقبت های بهداشتی ابولا و زنان صورت گیرد. زنان باردار همواره باید در تصمیم گیری های سلامت جنسی و تولید مثلی مورد احترام باشند.1

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.hamshahrionline.ir
3.www.vahidlab.ir